جهت شروع ثبت و مشاوره رایگان فرم زیر را تکمیل نمایید
هر ساعتی در روز کنار شما هستیم با کارشناسان ما مستقیم در تماس باشید در ساعات کاری پاسخگوی تلفنی شما هستیم . بعداز تایم کاری لطفا واتس اپ پیام ارسال کنید

مفهوم شرکت تجاری و موضوعات مرتبط

مفهوم شرکت تجاری و موضوعات مرتبط

در این مبحث مفهوم ثبت شرکت تجاری و برخی موضوعات مرتبط با شرکت های تجاری مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت. شرکت های تجاری از آن دسته شرکت هایی هستند که موضوع فعالیت ی بازرگانی با موضوع تجارت دارند و اقدام به تولید و یا ارائه خدمات تجاری به متقاضیان و مشتریان خود می کنند. انواع شرکت های تجاری شامل 7 نوع می باشند که در ادامه به شرح آن ها خواهیم پرداخت.

مفهوم شرکت تجاری

همان گونه که قبلا بیان گردید قانونگذار در قانون تجارت و سایر مقررات تجاری، شرکت تجاری را تعریف نکرده است. به نظر یکی از حقوقدانان علت این امر اقتباس قانون تجارت ایران از قانون تجارت ۱۸۰۷ فرانسه است. بدین معنی که چون در قانون تجارت فرانسه شرکت تجاری تعریف نشده است قانون تجارت ایران نیز که اقتباس از قانون مزبور است، در خصوص آن ساکت است.

ایشان سپس اشاره کرده اند علت عدم ذكر تعریف شرکت تجاری در قانون تجارت فرانسه بدان جهت بوده است که در ماده ۱۸۳۲ قانون مدنی شرکت تجاری تعریف شده است و لذا ضرورتی برای ذکر مجدد آن در قانون تجارت نبوده است ولی آنچه در قانون مدنی ما در تعریف شرکت آمده با حقیقت شرکت در حقوق تجارت متفاوت است. زیرا شرکت در حقوق تجارت ما ریشه در حقوق اروپایی دارد ولی شرکت در حقوق مدنی در درجه اول متکی بر موازین فقهی است.

توجیه مزبور راجع به حقوق فرانسه در صورتی قابل قبول است که در حقوق فرانسه بین شرکت مدنی و شرکت تجاری فرقی وجود نداشته باشد و تعریف شرکت در ماده ۱۸۳۲ ق.م فرانسه با مفهوم شرکت تجاری نیز انطباق داشته باشد.

در حالی که با ملاحظه ماده ۱۸۳۲ قانون مزبور که شرکت را اینگونه تعریف می کند: «شرکت عقدی است که به موجب آن دو یا چند شخص توافق می کنند منافع احتمالی آورده مشترکی را بین خود تقسیم کنند.» روشن می شود که چنین انطباقی وجود ندارد.

زیرا در حقوق فرانسه یکی از ارکان شرکت های تجاری، اشتغال به معاملات تجاری است که در ماده مذکور بحثی از آن به میان نیامده است. چنانچه یکی از حقوقدانان نیز به این ایراد اشاره کرده و آن را جامع و مانع ندانسته و نوشته اند: «این تعریف هم جامع و مانع به نظر نمی رسد زیرا در آن به انجام دادن اعمال تجاری اشاره ای نشده است.

مثلا عدهای مال غیرمنقولی را به نحو اشاعه خریداری می کنند و قرار می گذارند منافع احتمالی فروش را بین خود تقسیم کنند. این عمل کاملا موافق با تعریف ماده ۱۸۳۲ ق.م فرانسه است ولی یک عمل تجاری نیست و تاجر در مفاهیم حقوقی ایران و فرانسه شخصی است که معمولا اعمال تجاری انجام می دهد در این صورت شرکت تجاری شرکتی است که به اعمال تجاری اشتغال دارد.

مفهوم شرکت تجاری

تطبق حقوقی ایران با فرانسه در مفهوم شرکت تجاری

با سکوت قانون تجارت و مقررات تجاری دیگر راجع به تعریف شرکت تجاری، این سؤال مطرح می شود که آیا ما نیز می توانیم همانند حقوق فرانسه از تعریف شرکت مذکور در ماده ۵۷۱ ق.م استفاده کنیم و آن را به شرکت به مفهوم تجاری تسری و تعمیم بدهیم؟

پاسخ سوال فوق منفی است. زیرا همانگونه که یکی از حقوقدانان اشاره کرده اند: «در شرکت به مفهوم تجاری آن هدف شرکا از تشکیل آن چیزی جز بردن سود و تقسیم آن نمی باشد در حالی که در شرکت به مفهوم مدنی هدف های دیگری غیر از هدف مزبور از قبيل هدفهای فرهنگی، اخلاقی و اجتماعی و مانند آنها می توانند عامل تشکیل و ثبت شرکت گردند.»

همچنین به دلیل اینکه نتیجه شرکت در حقوق مدنی اشاعه در مالکیت است.

بدین معنی که رابطه مالکیت هریک از شرکا با آوردهی خود قطع نمی شود بلکه فقط از مالکیت مفروز به مالکیت مشاعی تبدیل می شود ولی در شرکت به مفهوم تجاری آن به دلیل برخورداری شرکت از شخصیت حقوقی مطابق ماده ۵۸۳ ق.ت، رابطه شرکا با آورده خود اعم از نقدی و غیرنقدی قطع می شود و مجموع آوردهها که سرمایه شرکت را تشکیل میدهد در مالکیت شخص حقوقی (شرکت) قرار می گیرد.

با توجه به سکوت قانونگذار در مورد تعریف شرکت تجاری، حقوقدانان سعی نموده اند با ارائه ی تعریفی از شرکت تجاری این نقیصه را برطرف نمایند که هرکدام از یک منظر به شرکت تجاری نگریسته و بر همان اساس آن را تعریف کرده اند و به همین دلیل اکثر تعریف هایی که شده است خالی از ایراد نمی باشد که به برخی از آنها اشاره می شود.

تعریف حقوق در مفهوم شرکت تجاری

1- دکتر منصور صقری شرکت تجاری را اینگونه تعریف کرده اند: «شرکت عهدی است که به وسیله آن دو یا چند شخص توافق می کنند آورده هایی را به منظور تقسیم منافع احتمالی مشترکا مورد تجارت قرار دهند. ایراداتی به شرح زیر به تعریف فوق وارد شده است.»

اولا، تعبیر به عهد و قرارداد از شرکت صحیح نیست زیرا مطالعه قوانین و مقررات تجاری نشان می دهد که در این مقررات، شرکت بیشتر یک شخص حقوقی تلقی شده است تا یک قرارداد.
ثانيا، در تعریف مزبور، شخصیت حقوقی که از عناصر سازنده و بسیار مهم شخص حقوقی از جمله شرکتهای تجاری است جزء ماهیت شرکت تجاری محسوب نشده است.

۲- دکتر ستوده تهرانی شرکت تجاری را اینگونه تعریف کرده است: «شرکت تجاری عبارت است از سازمانی که بین دو یا چند نفر تشکیل می شود که در آن هریک سهمی به صورت نقد یا جنس یا کار خود در بین می گذارند تا مبادرت به عملیات تجارتی نموده و منافع و زیان های حاصله را بین خود تقسیم کنند.»

ایرادات تعاریف ارائه شده در مفهوم شرکت تجاری

ایرادی که بر تعریف فوق وارد بوده این است که از یک طرف از شرکت به عنوان یک سازمان یاد شده و از طرف دیگر لازمه تشکیل این سازمان را وجود حداقل دو یا چند نفر مطرح کرده اند در حالی که سازمان ملازمه با وجود دو یا چند نفر ندارد بلکه با یک نفر نیز می توان سازمان موردنظر را تشکیل داد.

ایراد دیگری که با توجه به ماده ۲ لایحه اصلاحی قسمتی از قانونی تجارت مصوب ۱۳۴۷ ظاهر می شود این است که ایشان موضوع فعالیت شرکت تجاری را عملیات یا معاملات تجاری دانسته اند و حال آنکه طبق ماده ۲ قانون مزبور، شرکتهای سهامی حتی اگر فعالیت تجاری نیز انجام ندهند تجاری محسوب میشوند و در واقع این شرکتها بیشتر از آنکه دارای ماهیت تجاری باشند دارای شکل تجاری می باشند.

البته این ایراد اگرچه امروزه قابل طرح است ولی با توجه به اینکه تعریف شرکت تجاری که از سوی دکتر ستوده ارائه گردیده مربوط به قبل از ۱۳۴۷ یعنی قبل از تصویب لایحه اصلاحی بوده است. در زمان خودش ایراد محسوب نمی شد. زیرا مطابق ماده ۲۱ قانون تجارت ۱۳۱۱، موضوع شرکت سهامی نیز، فعالیت های تجاری بوده است و مقرر می داشت:

شرکت سهامی شرکتی است که برای امور تجارتی تشکیل و سرمایه آن به سهام تقسیم شده و مسئولیت صاحبان سهام محدود به سهام آنها است.»

٣- تعریف دیگری که از سوی دکتر اسکینی برای شرکت تجاری ارائه گردیده به این شرح است: «شرکت تجاری، قراردادی است که به موجب آن یک یا چند نفر توافق می کنند سرمایه مستقلی را که از جمع آوری های آنها تشکیل میشود ایجاد کنند و به مؤسسه ای که برای انجام مقصود خاصی تشکیل می گردد اختصاص دهند و در منافع و زیان های احتمالی حاصل از به کارگیری سرمایه سهیم شوند.
تعریف فوق نیز مانند تعریفهای قبلی خالی از اشکال و ایراد نمی باشد که به چند مورد اشاره می شود. ایراد اول آن است که در تعریف مزبور از یک طرف از شرکت به عنوان قرارداد تعبیر شده و از طرف دیگر آن را بین یک یا چند نفر قابل تحقق دانسته اند که این امر با ماهیت قراردادی شرکت قابل جمع نمی باشد. زیرا هیچ قراردادی با کمتر از دو نفر قابل تشکیل نیست و قانونگذار در ماده ۱۸۳ ق.م، وجود دو نفر را برای تشکیل هر عقد و قراردادی لازم و ضروری دانسته است.

ایراد دوم آن است که از تشکیل دهندگان ثبت شرکت ها که به موجب تعریف فوق در واقع اطراف قرارداد محسوب می شوند به عنوان «نفر» یاد شده است. با توجه به اینکه واژه «نفر» ظهور در شخص حقیقی و انسان دارد از این حیث قلمرو شرکت تجاری محدود به اشخاص حقیقی شده است در حالی که با توجه به مواد قانونی از جمله ماده ۵۸۸ ق.ت که مقرر می دارد: «شخص حقوقی می تواند دارای کلیه حقوق و تکالیفی شود که قانون برای افراد قائل است مگر حقوق و وظایفی که بالطبيعه فقط انسان ممکن است دارای آن باشد…»

روشن می شود از حیث شریک شرکت تجاری شدن فرقی بین اشخاص حقیقی و اشخاص حقوقی وجود ندارد و دلیلی بر اختصاص حق عضویت در شرکت تجاری برای اشخاص حقیقی وجود ندارد. بنابراین شرکت تجاری می تواند با دو شخص حقیقی، دو شخص حقوقی یا یک شخص حقیقی و یک شخص حقوقی و یا بیشتر تشکیل شود.

البته ایراد مربوط به بکارگیری واژه «نفر» به جای شخص در تعریف فوق، در مواد متعددی از قانون تجارت مانند مواد ۹۴، ۱۱۶، ۱۴۱ و ۱۸۳ نیز قابل طرح می باشد که قانونگذار نیز به جای واژه «شخص» از واژه «نفر» از شرکای شرکتهای تجاری تعبیر آورده است.

۴- یکی از حقوقدانان شرکت تجاری را اینگونه تعریف کرده است: «رابطه یا نهادی برآمده از توافق میان دو یا چند شخص که با اختصاص بخشی از دارایی خود به منظوری خاص تحت عنوان شخصیت حقوقی مستقل به قصد تحصیل سود تشکیل می گردد».

نکته قابل توجه این است که حقوقدان مزبور تعریف مذکور را با ملاحظه مقررات قانونی در ایران برای شرکتهای تجاری ارائه نموده اند و از این جهت از جامعیت برخوردار نبوده و نمی توان آن را برای شرکت های تجاری در سایر کشورها نیز در نظر گرفت. زیرا برخلاف آنچه در تعریف آمده شرکت لزوما ناشی از توافق دو یا چند شخص نمی باشد بلکه در اکثر کشورها، شرکت های تک شریکه به رسمیت شناخته شده است که با اراده شخص واحدی تشکیل می گردد و نیازمند هیچگونه توافقی نمی باشد.

یکی از ابهامات در تعریف فوق، ماهیت رابطه با تهاد موردنظر است و همچنین اینکه اشخاص قسمتی از دارایی خود را به منظوری خاص تحت عنوان شخصیت حقوقی مستقل اختصاص می دهند یعنی چه؟ اولا خود عبارت «منظوری خاص» ابهام دارد که هدف از اختصاص دارایی برای تشکیل شرکت تجاری چیست؟ ثانیا از عبارت «تحت عنوان شخصیت حقوقی» استفاده می شود که اشخاص قسمتی از دارایی خود را به مؤسسه ای که موجودیت دارد اختصاص می دهند در حالی که شرکت تجاری بعد از اختصاص دارایی ایجاد می شود.

در نهایت به نظر می رسد اطلاق شخصیت حقوقی به شرکت تجاری چندان دقیق نبوده و باید به جای آن از شخص حقوقی تعبیر آورد که این شخص حقوقی مانند اشخاص حقیقی دارای شخصیت حقوقی است که در واقع وجه اشتراک اشخاص حقیقی و اشخاص حقوقی برخورداری هرکدام از آنها از شخصیت حقوقی است که براساس آن می توانند طرف حق و تکلیف قرار گیرند.

۵- با توجه به ایراداتی که تعریف های ذکر شده دارد یکی از حقوقدانان تصریح نموده است که امکان ارائه یک تعریف جامع و کامل برای شرکت تجاری ممکن نمی باشد و ضرورتی هم برای دستیابی به آن وجود ندارد و بر همین اساس به ارائه ی یک تعریف ساده از شرکت تجارتی بسنده نموده اند. به نظر ایشان «شرکت تجارتی شکل تحول یافته شرکت مدنی است. وجه بارز این تحول، ایجاد شخصیت حقوقی جدید در نتیجه عقد شرکت است.»

به نظر می رسد شرکت تجاری را در حقوق کنونی ایران می توان اینگونه تعریف کرد: قراردادی است که بین دو یا چند شخص با اختصاص آورده ای برای ایجاد یک شخص حقوقی جهت انجام فعالیت های تجاری به منظور تحصیل سود تشکیل می شود.» شاید ایراد شود که شرکتهای سهامی مطابق ماده ۲ لایحه اصلاحی قسمتی از قانون تجارت مصوب ۱۳۴۷، تجاری می باشند حتی اگر موضوع فعالیت آنها تجاری نباشد.

پاسخ ایراد مزبور آن است که تعریف فوق ناظر به شرکتهای تجاری است که ماهیت تجاری دارند یعنی به فعالیت های تجاری مشغول می باشند و شامل آن دسته از شرکتهای تجاری که از نظر شکلی تجاری هستند مانند شرکت سهامی نمی شود.

در واقع تجاری تلقی کردن شرکتهای سهامی در صورتی که موضوع عملیات آنها بازرگانی نبوده جنبهی استثنایی دارد و بر همین اساس نیز حکم قانونگذار در ماده ۲ قانون مزبور اختصاص به شرکتهای سهامی دارد و نمی توان آن را به سایر شرکتهای تجاری تعمیم و تسری داد.

5/5 - (1 امتیاز)
مشترک شدن
اطلاع رسانی کن
0 نظرات
بازخورد (Feedback) های اینلاین
مشاهده همه دیدگاه ها